Wednesday, 17 October 2018

Họ Hoa chuông – Wikipedia tiếng Việt


Họ Hoa chuông (danh pháp khoa học: Campanulaceae) là một họ thực vật trong bộ Cúc (Asterales), bao gồm khoảng 70-84 chi và 2000-2.380 loài, tùy theo cách phân loại. Họ này chủ yếu là cây thân thảo hay cây bụi, ít thấy có cây gỗ nhỏ. Các loài thường có nhựa trắng như sữa nhưng không độc.

Họ này phân bổ rộng khắp thế giới nhưng tập trung chủ yếu ở Bắc bán cầu. Ở Nam bán cầu thì Nam Phi là khu vực có rất nhiều thành viên của họ này. Các loài trong họ này không có mặt tại khu vực Sahara, châu Nam Cực và miền bắc Greenland.

Phần lớn các hệ thống phân loại hiện nay đều gộp họ Bán biên liên (Lobeliaceae) vào trong họ này.





Các loài trong họ thường có lá mọc so le, ít khi mọc đối. Chúng là dạng lá đơn và không có các lá kèm. Hoa lưỡng tính, hình chuông, bao gồm một tràng hoa hẹp hình ống với các thùy nhỏ tỏa rộng. Thông thường hoa có màu xanh lam. Quả thường là loại quả mọng, nhưng cũng có thể là loại quả nang.



Theo APG II và APG III, họ này được chia thành 5 phân họ như sau:


  • Campanuloideae: 50 chi với 1.050 loài, bao gồm cả các họ cũ như Cyananthaceae, Jasionaceae. Chủ yếu là cây lâu năm với các chi Campanula (420 loài, riêng Thổ Nhĩ Kỳ là 100 loài), Wahlenbergia (260 loài), Adenophora (65 loài), Codonopsis (60 loài). Đặc biệt phổ biến tại Bắc bán cầu của Cựu thế giới, rất ít tại khu vực Australia-New Zealand.

  • Cyphioideae: là họ cũ Cyphiaceae với 1 chi (Cyphia) 65 loài cây thân thảo lâu năm với rễ củ, ở miền nam châu Phi.

  • Cyphocarpoideae: là họ cũ Cyphocarpaceae với 1 chi (Cyphocarpus) và 3 loài ở Chile, câu một năm hay lâu năm có lá xẻ thùy sâu, quả bị nứt dọc theo bên.

  • Lobelioideae: 29 chi với 1.200 loài, bao gồm các họ Lobeliaceae và Dortmannaceae. Chủ yếu là cây lâu năm, dạng cây thân thảo tới cây gỗ nhỏ với các chi Lobelia (trên 400 loài), Siphocalymus (trên 230 loài), Centropogon (215 loài), Burmeistera (trên 100 loài), Cyanea (80 loài). Phân bổ rộng khắp, nhưng không có tại khu vực ven Bắc cực và Cận Đông, Trung Á, chủ yếu ở khu vực nhiệt đới, đặc biệt phổ biến ở Tân thế giới. Các dữ liệu phân tử cho thấy chi Lobelia là cực kỳ đa ngành (Knox & Muasya 2001), và các loài to lớn trong chi này với vỏ thân cây dày có nguồn gốc từ tổ tiên thân thảo (Knox và ctv. 1993).

  • Nemacladoideae: 3 chi với 15 loài là họ cũ Nemacladaceae, chủ yếu là cây một năm, phân bổ ở tây nam Hoa Kỳ và México.

Chi bị loại ra khỏi họ này để lập thành họ mới một chi là Pentaphragma với họ được tạo thành là Pentaphragmataceae (J. Agardh) hay Pentaphragmaceae chứa khoảng 30 loài, phân bổ ở khu vực Đông Nam Á, Malesia.


Các chi[sửa | sửa mã nguồn]


  • Phân họ Campanuloideae
    • Adenophora - Chi Sa sâm

    • Asyneuma (bao gồm cả Podanthum) - Mục căn thảo

    • Azorina

    • Berenice

    • Campanula: Chi Hoa chuông (bao gồm cả Annaea, Astrocodon, Brachycodon, Campanulastrum, Diosphaera, Gadellia, Hyssaria, Mzymtella, Neocodon, Popoviocodonia, Pseudocampanula, Rapuntia, Rapuntium?, Rotantha, Symphiandra, Symphyandra, Tracheliopsis) - Hoa chuông, hoa chuông lá tròn, phong linh thảo, cỏ tím

    • Canarina

    • Codonopsis: Chi Đảng sâm (bao gồm cả Campanumoea, Glosocomia (hay Glossocomia), Numaeacampa) - Đảng sâm; sâm leo; đùi gà; rầy cáy; mần cáy; lầy cáy.

    • Craterocapsa

    • Cryptocodon

    • Cyananthus – Hoa chuông xanh, lam chung hoa

    • Cyclocodon - Ngân đằng

    • Cylindrocarpa

    • Echinocodon

    • Edraianthus (bao gồm cả Halacsyella, Hedraeanthus, Muehlbergella)

    • Favratia

    • Feeria

    • Fedorovia

    • × Fockeanthus

    • Githopsis

    • Gunillaea

    • Hanabusaya

    • Heterochaenia

    • Heterocodon: - Dị chung hoa

    • Homocodon

    • Jasione (cả Jasionella, Ovilla)

    • Legousia (cả Specularia)

    • Leptocodon?: – Tế chung hoa

    • Lightfootia

    • Merciera

    • Michauxia

    • Microcodon

    • Muehlbergella

    • Musschia

    • Namacodon

    • Nesocodon

    • Ostrowskia

    • Peracarpa: Chi Đại quả thảo

    • Petromarula

    • Physoplexis (cả Synotoma)

    • Phyteuma (cả Rapunculus)

    • Platycodon - Cát cánh; cát kiến; kết cánh

    • Prismatocarpus

    • Rhigiophyllum

    • Roella

    • Sachokiella

    • Sergia

    • Siphocodon

    • Theilera

    • Trachelium

    • Treichelia (cả Leptocodon?)

    • Trochocodon ?

    • Triodanis

    • Wahlenbergia: Chi Lan hoa sâm (bao gồm cả Cephalostigma, Cervicina, Schultesia) - lan hoa sâm

    • Zeugandra

  • Phân họ Cyphioideae

  • Phân họ Cyphocarpoideae

  • Phân họ Lobelioideae (Phân họ Lỗ bình)
    • Apetahia

    • Brighamia

    • Burmeistera

    • Centropogon

    • Clermontia

    • Cyanea (cả Kittelia, Rollandia)

    • Delissea

    • Dialypetalum

    • Diastatea

    • Dielsantha

    • Downingia (bao gồm cả Bolelia, Clintonia, Wittea)

    • Grammatotheca

    • Heterotoma (cả Myopsia)

    • Hippobroma: Chi Lỗ danh

    • Howellia

    • Isotoma

    • Laurentia

    • Legenere

    • Lobelia (bao gồm cả Calcaratolobelia, Enchysia, Haynaldia, Hypsela, Isolobus, Mezleria, Neowimmeria, Parastranthus, Pratia?, Rapuntium?, Trimeris, Tupa): – bán biên liên[1]

    • Lysipomia (bao gồm cả Dominella, Rhizocephalum)

    • Monopsis

    • Palmerella

    • Porterella

    • Pratia? (bao gồm cả Colensoa, Piddingtonia, Speirema): - Rau vảy ốc; đơn rau má; vảy ốc đỏ; nhã hoà; cỏ bi đen; đồng chuy ngọc đái thảo

    • Ruthiella (cả Phyllocharis)

    • Sclerotheca

    • Siphocampylus (cả Byrsanthes, Cremochilus)

    • Solenopsis

    • Trematolobelia (cả Trematocarpus): bán biên liên giả

    • Unigenes

    • Wimmerella

  • Phân họ Nemacladoideae

Chuyển đi[sửa | sửa mã nguồn]




  1. ^ Theo tác giả Phạm Hoàng Hộ thì gọi là lỗ bình, nhưng tên gọi này dường như là cách dịch thô từ Lobelia, trong dân gian gọi là cây mù mắt




Posted by at

No comments:

Post a Comment

Subscribe to: Post Comments (Atom)